Étiquette : Daniel M. Berté

Labribis-la

— Par Daniel M. Berté —

An labribis pété dézod
Epi an bis ki fè rita
Si lapawol de lom vo lom
Sé lorew di bis ki fè le bis

Dayè lè’w pa rivé a lè
Vwayajè ka di pa ni bis
Si pa ni bis ou initil
Kivédi ki ou pa pèsonn

Simenn pasé sété lagrev
Epi konpè’w la lign Zéwo
Ek tousa san avertisman
Ki fè boul moun lévé faché

A koz di wou man ka sibi
Mové kolè ek wouspétans
Dé zizajé ki an soufrans
Pou kadans ou pa respekté

Man ka tan moun ka babiyé
Pas ou ka mélé lavi-yo
Fè-yo raté an randévou
Rivé anrita o travay

Fè-yo ped tan pou zafè-yo
Epi fè tansyon-yo monté
Jis ni adan ki ka jouré
Pou pé trapé an soulajman

→   Lire Plus

Kou man pran

— Par Daniel M. Berté —

Kout do-lanmen man pran
ki pété bò djol-mwen
paske man té ouvè’y
pou di man pa dakò
alé achté mis ronm
Kout tjok man pran
ki dérayé fwa-mwen
pas man té kontesté
pou an profitasion
anlè an pli piti
Kout tet man pran
ki pété bouden-mwen
padavwè man mélé
adan ladjè lézot
o non di la jistis
Kout pyé man pran
ki potjé bonda-mwen
adan an gawoulé
pas man ritouvé mwen
an kannaval lé zot
Kout boutou man pran
ki fann mitan tet-mwen
lè lé manmblo chajé
pas man manifesté
pou réklamé dwa-nou

→   Lire Plus

Si Bondié lé…

— Par Daniel M. Berté —
Man té di’w
a dèmen
pou nou té fè chalè
an bòdaj lariviè
planté létjet an dlo
klè
adan gran basen
fré
touché fon
rimonté
ripran souf…
Jé-dlo
tjim-dlo limiè-dlo
lajwa-dlo koulè-dlo
lodè-dlo dousè-dlo
anmizman-dlo djewté-dlo
dousinaj lavi-dlo
jé lanmen-dlo
jé lanmen
fè dé bras…

Ek kouché-ripozé an savann
pran soley pou serviet
anlè-nou
tou touni
zié nan zié
tjè an tjè…

→   Lire Plus

O lé Loa

— Par Daniel M. Berté —

O lé Loa libéré Ayiti

Legba
Olicha
Kouzen-Zaka
Gédé-Masaka
Baron-Lakwa
Mété lanmen ba Ayiti

Ogou
Agaou
Agasou
Gédé-Ousou
Entèwsédé ba Ayiti

Ewzili
Ogou-Badagri
Baron-Samdi
Gédé-Vi
Vwéyé limiè ba Ayiti

Danmbala-Wèdo
Aîda-Wèdo
Agoué-Taroyo
Balindjo
Loko
Chango
Gédé-Nibo
Trasé larel ba Ayiti

Azaka-Médé
Sobo ek Badé
Kaptenn-Gédé
Pòté soukou ba Ayiti

→   Lire Plus

« Pa ni dlo »

— Par Daniel M. Berté—

Matinik an malè
Lalizé fè dèyè
Karenm ka ba’y chalè
Pa ni dlo ! Nou an fè

Bet ek moun ka soufè
Piébwa, zeb, tout latè
Yo la yo ka bat bè
Pa ni dlo ! Nou an fè

Pandan si tan Chelbè
Di sé fot Odjilbè
Ka akizé Makè
Pa ni dlo ! Nou an fè
Dlo ka ped anba tè
Réparman a larè
Koupur tournant yo fè
Pa ni dlo ! Nou an fè

Lasopam an kolè
Ka kriyé met préfè
Pou réglé lé zafè
Pa ni dlo ! Nou an fè

I ka kriyé dèyè
Sosiété dè jérè
I ni trop kouyonnè
Pa ni dlo ! Nou an fè

Ki administratè
Ki politik mantè
Yo tout sé magouyè
Pa ni dlo ! Nou an fè

→   Lire Plus

Dlo di Gògò

— Par Daniel M. Berté —

Mwen Gògò an swèfad
ka atann an gout-dlo
kon tala Max Ripon
té wè an balansman
an bòdaj an goutyè
ek té chapé désann
frakasé kò’y atè
ek ki soley brilant
mofwazé an vapè
Man tris dann… Sa vré…

Mwen Gògò an espérad
zel an kwa
jounouyé pyé kayé
ka prédyé sipliyé
manman-mwen Lanati
Ki an gout-lo vèglé
soley chofant-brilant
tonbé jik an gòj-mwen
Ek wouzé laswef-mwen
Man swef dann ! An vérité !

→   Lire Plus

Sèbi lapawol épi Edwa Glissant

— Par Daniel M. Berté —

Woulé ba-mwen Soley éklérant réyonnant
Ba-mwen lapawol glisant Misié Edwa !

1 é 1 : Dé! Désiyis man Désilap démon de ladévenn!
m’a dérayé, dékalbiché, dépotjolé ek démantibilé
Je pense dans ma kabech-sisi et de ma djel kalé je crie : « La Lézarde »
Ek wou, di mo’w Edwa !
« Les terres ont croulé de cette voix, c’est poésie
Nous crions au sel. Il sert aux plaies. Il convient au supplice…
Encore à nos lèvres ce cri d’avoine, de mort… »
(Le sel noir)

Woulé zo-a Gran-Edwa !
Pa glisé’y ba mwen souplé!

1 é 2 : Twa ! Twa zanchwa zougoulou wawa !
Twazé-mwen si’w lé,men man za manjé pasé twa zé
Je pense dans ma kabech-kolibri et de ma djel pété je crie : « Le quatrième siècle »
Ek wou, pawolé Edwa !
« Je n’ai de cri qu’en cette trace où fut le sel…
Le long cri des enfants précipités dans cette mer ?…
La mer crie mais la mer bientôt s’éteint… »
(Le sel noir)

→   Lire Plus

Filozofi lapli-lavi

— Par Daniel M. Berté —

Si lapli-lavi ka mouyé’w
Fifinman…
Pran sa épi filozofi ek di kò’w
« Sa pa lapli pou mouyé-mwen »
Ek viv lavi’w
Senpleman

Si lapli-lavi ka mouyé’w
Dousètman
Pran sa épi filozofi ek di kò’w
« Gout-dlo ka fè gro lariviè »
Ek viv lavi’w
Jantiman

Si lapli-lavi ka mouyé’w
Lavalasman…
Pran sa épi filozofi ek di kò’w
« Tout lariviè ka désann an lanmè »
Ek viv lavi’w
Kalmeman

Si lapli-lavi ka mouyé’w
Britalman
Pran sa épi filozofi ek di kò’w
« Lariviè pa janmen plen lanmè »
Ek viv lavi’w
Pézibleman

Si lapli-lavi ka mouyé’w
Anrajéman
Pran sa épi filozofi ek di kò’w
« Gro dlo mé pa gro tjè »
EK viv lavi’w
Sèrènman

→   Lire Plus

« Bra lévé »

— Par Daniel M. Berté —

Maché-kouri an bra lavi
Kouri-maché bra lévé

adan Sité lapli
adan danjé lari
adan violans lavi
adan virilans lelmi
adan tè Louvèti

Maché-kouri an bra lavi
Kouri-maché bra lévé

vansé vitman présé
vansé zantray maré
vansé bonda séré
vansé janm tranblé
vansé tet angwasé

Maché-kouri an bra lavi
Kouri-maché bra lévé

adan Soley-sité
adan diplisité
adan konplosité
adan rapasité
adan latrosité

Maché-kouri an bra lavi
Kouri-maché bra lévé

douvan movezté ganngé
douvan britalité ganngé
douvan violman ganngé
douvan vanjans ganngé
douvan dékalans ganngé

→   Lire Plus

Bo ! Bo ! Bo !

— Par Daniel M. Berté —

Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo !
Mami pran tjè-soté
Men sa ki ka pasé ?
Kannaval za filé
Péta yo ka pété !
Pa rété pies respé
Karèm pa respekté

Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo !
Mami, sé pa péta
Lakrimojèn ki la
Sa ka fè siwawa
Lanvil an dézawa
Lé manmblo ozabwa
Moun an bwa kon Jéra

Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo !
Mami poutji mandé
An nonm anprizonné
Pas i té réklamé
Pou tè’y ki YO volé
La jistis déklaré
Fo pa’y manifesté

Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo !
Mami di : Magrésa !
Es ou pé konprann sa !
Mi an bab-a-kaka !
Es i pa rété lwa !
Pa ni respé pou dwa !
Trop magouy isiya !
Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo ! Bo !

→   Lire Plus

Lafen-di-mond…

— Par Daniel M. Berté —

Sé menm jou-a tout zozio nan siel rété volé
Ek ped plim ek tonbé anlè do
Kon woch ki raté an mango-vè

Sé men jou-a tout pwason an lanmè rété najé
Ek ped zékay ek désann an fon dlo
Kon woch ki maré adan an nas péchè

Sé menm jou-a tout bèt avek ek san pat rété maché
Ek ped pwel ek doubout an ripo
Kon woch an mitan an savann vétivè

Sé men jou-a tout pié-bwa rété boujé
Ek ped fèy ek rété red mawto
Kon woch an didan mason an gran palè

Sé menm jou-a tout moun rété vansé
Ek ped la pawol ek vini flo
Kon woch ki ka pézé otan ki ladoulè

Sé menm jou-a prèmié épi dènié
Ek ki wè disparet Lavi épi Lanmò
Kon wch-la ki matjé lafen-di-mond si Latè

Daniel M. Berté 270219

→   Lire Plus

Alé ofon gason !

— Par Daneil M. Berté —

Né man né, man kriyé
Telman fò, moun tranblé
Matròn-la étonné
Di Manman : Asiré
I ké alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, se janti ti-gason

Konmdifet man grandi
An komin Sentespri
An ti manniè bandi
Tjirié épi radi
Té ka alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kon an jenn ti-gason

Man té ni gran balan
Ka trasé san manman
Toujou douvan-douvan
Man té bolonm vayan
Ka alé tou ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kon an belbon gason

Man trapé ladévenn
Adan chimen lapenn
Mé man pa té ka krenn
Ni poul ni bef bwarenn
Pas man té ka’y ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kondi an gran-gason

An malè an bonnè
San ripròch ek san pè
San janmen fè dèyè
Man pa té tjoupèpè
Pis man alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kon an vré met-gason

Jòdi tan pasé tan
Epi tan kité tan
Man pa an rigrétan
Ankò mwens an pléran
Pas man alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kon bien dot vié-gason

Dan lavi, adan liv
Man pé di man bien viv
Si kò-mwen an dériv
Man ni la mémwa viv
Pas man alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, kon tou lé vré gason

Zòt lé jenn ka vini
Si zot lé réisi
Ek rivé dan lavi
San fini dan lari
Fodré alé ofon, an fenfon pli profon
An fondok de tout choz, ti-fi kon ti-gason

Daniel M.

→   Lire Plus

Van-an

— Par Daniel M. Berté —

Van-an las bonmaten-an…
Sé pa kon lé venn-douz vvan

Ki za vini vizité lavi-mwen…

Van violan ki ka fè jen kon vié pran lavol
Van varian ka fè latjé poul panché vitman
Van visié ka vini a la-vites-gran-v

Van vantatè ka kouri présé a la vapè
Van vorien ka lévé wob lé vié fanm visiez
Van vakabon ka vadrouyé di Verpré o Voklen

Van vidjò ka lévé-fésé tousa ki vayan
Van voltijè ka vréyé valsé tousa ki ka vini
Van vòlè ka pran lavi lé vev kon lé vef

Van vache ka fè vasiyé tousa ki vertical
Van valdendjè ka fè alé-viré a tout vites
Van vwayou ka vandalizé la véjétasion

Piès sé van tala pa vini jòdi Vandrédi trez…
Sé an van féba flègèdè ek flapi ki vini
Van-an las bonmaten-an…

→   Lire Plus

Man plen

— Par Daniel M. Berté —

Man wè ek man tann trop
Man boufi épi mové nouvel
Man ni asé, man plen
Ek man ka débòdé

Ki anlè lé jounal oben télé-radio
Asou radio-fey-chou o lé rézososio
Mové nov ka fann tet-mwen
Ek ka sivotjé-mwen

Nou sibi lakovid, anba sargas woté
Klordékòn prézonnen, kansè sé pa palé
Brim-de-sab san manman, ladeng ka dékalé
Nou ka sòti an sann pou tonbé an difé

Lé migran ka néyé an Méditèrané
Larisi ek Likrèn fè an ladjè pété
Yo pòkò négosié pou yo sa fè lapé
Amas ek Israel ka fè lé zanm palé

Lè sé pa laséchres ki ka limen difé
Sé lapli ek siklòn ka krazé ka brizé
Adan Lamazoni YO ka ratibwazé
Tanpérati mondjal ka monté ka grenpé

→   Lire Plus

Kongré krab

— Par Daniel M. Berté —

Sété an tan krab té lé fè élèksion
Yo fè an gran sanblé pa bò la Krabestèw…
Zagaya déklaré ki dé mal krab pa ka viv adan an menm tou
Sirik-jòn afirmé ki tout krab konnet tou yo
Touloulou-rouj asiré ki zo sirik pa ka fè soup
Koutja di ki tout krab ka mò an marinad
Sémafot prétann ki sé bon tjè krab ki ba’y do an fè
Krab-mal-zorey asiré ki fo toujou ou ba krab bien manjé pou ou manjé’y apré
Krab-blan konstaté ki maya té ba kayali mal-vant, magré sa kayali ka valé’y
Maya prédié : «  O nom dé krab-farsi, dé zékal-krab, é dé matoutou-krab, Amenn ! »
Papa-krab lévé faché : «  Bann malkrab kouyon, sa bout ! arété vo krabionri !
Si nou lé vini a bout, dé krabis, dé krabié, dé krabiolè, é ot krabiolog ek krabiolis,
Fo nou arété fè krabionad, (kriyonnad krab), sinon nou tjou-tjout !
Sé kaka krab ki an tet zot alow?!
Fo réfléchi !!! sinon, tout krab-la ka’y mò an bari-ya ! »
(Men… krab pa ni tèt… I pé pa réfléchi!)

→   Lire Plus

Bel pawol…

— Par Daniel M. Berté —

Pran lang Kréyol-ou ek ba’y pawol
totiyé mo’w an lagrimas
an belbo, an kout tjok…
mé rété dwet an lespri’w
pas « yo pa ka fè toch pou pòté pawol »

Bougonnen an bouden’w
pou touvé an lidé nef
an kaka-kalbas tet-ou…
mé rété dwet an lespr’iw
pas « ti pawol fè gran zafè »

Babiyé épi kò’w menm
akondi vié-fanm san dan
laviya chifonnen kon fey Job…
mé rété dwet an lespri’w
pas « pawol an bouch pa chaj »

Milanné bouch anba-bra
pou otjipé di zafè lézot
ek makrélé sa yo ka fè…
mé rété dwet an lespri’w
pas « pawol an van pa ka konté »

Djélé an tout kwen lari
sa ka pasé kay man Entel
pou chen ralé’y dimen maten…
mé rété dwet an lespri’w
pas « ni pawol pli mové ki kout-woch »

Migannen dézoutwa mo
kon friyapen ek djol-poliyis
pou sa’w matjé vo kéchoy…
mé rété dwet an lespri’w
pas « bel pawol pa ka tjuit »

→   Lire Plus

Lang K

— Par Daniel M. Berté —

Lang k ?
K ? ki ? kwa ? kèlès?
Ka kolétet kolézépol konpè
Ka konprann konésans kòw
Ka kabéché kèsyon kritik
Ka kochi klou san kòché
Ka koupé kondi koutla
Ka kwenyen kaliè kokangnè
Ka konfonn kotjen koupab
Ka kòné kout kòn-lanbi
Ka koré kouyonnad koubarè
Ka kriyé kont kriminel
Ka kòlté kwayans ek kankan
Ka kraché kalté kolè
Ka konvienn pou kontré kou
Ka konté kalot ek karès
Ka kité kouri pou kouraj
Ka kwensé katjil an kabèch
Ka kozé pou kalmé kriz
Ka konséyé kwazé klèwté
Ka konstrui klériè konfians
Ka kléré konsyans kanmarad
Ka koumandé kadans kiltirel
Ka kréyé kondision konklizion
Ka kasé kod kolonyalism
Ka kondui konba kréyol
Lang k kon kréyol
Lang k !
Daniel M. Berté 21021

→   Lire Plus

Bal

— Par Daniel M. Berté —

An bal lavi lanmou
Moun dousiné dansé
Anba dousè limiè lalin
Ek pran-pié an siel soley

An bal kozé koulé
An dansman katjé kolé
An lavi kò a kò
An lajwa tjè nan tjè

An bal o san sali
Mélé épi kriyaj kriyan
Mofwazé an mové malè
Pou an bal fizi Uzi

An bal fizi Uzi
Chapé lanmen lanmò
Tijé pou trapé tanp
Krévé an bol bonda

An bal lelmi lanmò
An lanfè kay Man Moun
Dé moun brital blésan
Garé an ladévenn lavi

An bal ki kasé kòd
Bal fini vorien vini
Pléré pran plas lajwa lavi
Lapenn ta lajwa labonm

Avan yo té ka kouri bal
Jòdi yo ka kouri ba bal
Jòdi yo pè alé o bal
Pou yo pa trapé pies vié bal

→   Lire Plus

Man né…

— Par Daniel M. Berté —

Man né dan an pies-kann
Anba an soley cho
Mé man né an menm tan
Anba fifin-lapli
Pas Djab té ka mayé
Dèyè lapot légliz

Man né adan pikan
Ki adan Mafwamé
Sa ki fè mwen pousé
Prèmié kri man kriyé
Sé pa tap anlè fes
Sé mòsi fonmi wouj

Man né adan flanji
Trapé épi fèy kann
Yo koupé lonbrik-mwen
Epi koutla travay
Es pousa moun ka di
Ki man sé boug filé !?

Man né adan lanfè
YO kriyé bitasion
La éti laswè-neg
Té ka sèvi fimié
An didan kann bétjé
Pou té fè riches-YO

→   Lire Plus

Mi chalè !

— Par Daniel M. Berté —

Emé kriyé anmwé anba twant-kat dègré
I ka siwvéyé siel
Difé tout la jouné, difé tout la swaré
Chuuuu !!! Mi chalè !!!

Tertilien ka griyen pas i pèdi jaden
I ka lonviyé siel
Difé an say planté, difé an potajé
Mésié !!! Mi chalè !!!

Anriyèt li entjèt kon tatjèt an finèt
I la ka gadé sièl
Difé anba tété, difé an fant katjé
Woy !!! Mi chalè !!!

Léyon ki pa kouyon di : « Sé malédision !»
I la ka priyé siel
Difé pou lé péché, difé pou lé rigré
Ségnew !!! Mi chalè !!!

Klérik an siantifik di : « Sa atmosférik ! »
I ka observé siel
Difé pou tè séché, difé san lalizé,
Manman !!! Mi chalè !!!

Man Tjilas ki tou las di ba Mondié : « De gras !»
I ka sipliyé siel
Difé dépi lévé, difé jisko kouché
Chuuuu !!! Mi chalè !!!

 

Daniel M. Berté 290915

→   Lire Plus

Gran-nonm… Ti-bolonm

— Par Daniel M. Berté —

An gran-nonm ka gadé
An ti-bolonm jòdi
Asiz douvan télé
Ki ni portab tablet
Ka jwé épi manet
Epi i ka sonjé…

Sé an ti-bolonm nwè
Ka pran an sak bwano
Dé branch an pié kalbas
Nich-poulbwa ek fey-bwa
Pou pé fè an kalen
Pou sa péché kribich

Sé menm ti-bolonm-la
Ka kouri bò ragon
Eti bétjé matjé
“Prendre une canne c’est voler”
Pou’y sa rédi dé kann
Pou’y fè an bel siro

Sé ti-bolonm nwè-a
Ka trasé an-kanpan’y
Pou sa tjwiyi griyav
Zikak épi tjénet
Prin-sitè ek mango
Pou’y pé sa plen bouden’y

Sé ti-bolonm-tala
Adan lakou lékol
Ki ka fè zwel-séré
An foutbol-friyapen
Soté an kod-mawo
Jwé tek épi bloksek

→   Lire Plus

An zafè flanm

— Par Daniel M. Berté —

Pou an zafè bel flanm
Boul moun ka vréyé-flanm
Pou sèten sé sové-no-zanm
Dot paré a tiré lé zanm

I pou rivé abò bato
Konsi la Madòn Lajoso
Bouton-frédi anlè lapo
Oben sé ka’y an bel kado

Flanm-tala poko débatjé
Difé o péyi za limé
An komin adan tout kawtié
Pawol savé za ka tonbé

An sakré lensendi-palé
Ki pa bò Foyal démaré
I ba’y grenpé Montàn Pelé
Pa Lanmanten i déviré

Pa koté Robè i alé
Epi Sentmari i monté
Pa bò Sentespri i pasé
Epi Senpiè i déviré

→   Lire Plus

Flè-Sézè

— Par Daniel M. Berté —

I ni an bel boutjé
Konpozé par an spésialis
Lanati natirel ek lanati imèn épi
Flè-langajman

I ni an flè
Koupé épi an woch
Vréyé dèyè chien-lari
Flè-ferman

I ni an flè
Pou sa ritouvé kò’w
Epi nanm-ou osi
Flè-pèdi

I ni an flè
Yo tjuiyi an gran van
Ek ki très rézistan
Flè-latanpet

I ni an flè
Ki té kroché an woché
Vag-lanmè baloté
Flè-laminè

I ni an flè
Koupé dan an péyi
Eti moun té ka pé
Flè-chien

→   Lire Plus

Lariya

— Par Daniel M. Berté —

Lariya ka élé
Pou pé sa di bonjou
Bonjou mennen ki-nov
Ki-nov mennen milan

Lariya ka kozé
Bouch-anba-bra palé
Chui-chui-chui mirmiré
Pou pé makòkòté

Lariya ka maché
Manniè vitman présé
A la bonda rimen
Janr mi-ta’w-mi-ta-mwen

Lariya ka kriyé
An manniè anrajé
Paré a balancé
Dé kout-kouto filé

Lariya ka pran-pié
Zwel tiyanmay ka jwé
Foutbol friyapen blé
Kous serso ka woulé

Lariya ka karnavalé
Kat jou diran san rété
Tout manmay dégizé
Ka dansé ek vréyé monté

→   Lire Plus

Dé rèbel

— Par Daniel M. Berté —

An gran neg lévé an wayom Dawomé
Pou afronté solda mové lawmé fransé
Ki té sòti lotbò pou té kolonizé
An péyi éti moun té za an libèté

Non’y sété Prens Kondo ki vin Wa Béyanzen
I pran zanm pou lité, mété kò’y a goumen
Lè’y té lé négosié, menm manniè ki Tousen
YO tjenbé’y, ekzilé’y adan Matnik o lwen

Lè’y rivé Matinik an péyi dominé
Dan la popilasion i viv yonndé lanné
Riviré an péyi’y, sé sa’y té ka mandé
Men i fini pa mò, koté lavil d’Algé

Etiomi, Sénnocom, Ménousoué, Dononcoué, Klan Béyanzen Matnik
Mécougnon, Kpotassi, Abopanou, Klan Béyanzen Matnik
Ouanilo, Adandédjan, Pierre Fanon, Falégué, Klan Béyanzen Matnik
Frédéric, Gabriel, Andréa, Klan Béyanzen Matnik

An lot gran neg lévé lot koté Latlantik
Sézè! An mapipi an konba politik
An sakré met-matjè an domenn powétik
Ki pòté an fon tjè’y, Matinik épi Lafrik

→   Lire Plus